Olsztyn
2024
Opracowane na podstwie:
Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 1606)
Wzór standardów ochrony dzieci w duszpasterstwie parafialnym, COD 2024 r.
Normy i zasady ochrony małoletnich i osób z niepełnosprawnością w działaniach duszpasterskich w Archidiecezji Warmińskiej, Olsztyn 2020 r.
Redakcja:
Anna Kampa
Wioletta Przybyszewska
s. Kinga Skórska SAC
Małgorzata Stolarska
ks. Dariusz Sonak
Grafika na okładce:
s. M. Karmela od Ducha Świętego OCD
Do użytku wewnętrznego
SPIS TREŚCI
Spis treści
WSTĘP
SPECYFIKA ŚRODOWISKA PARAFIALNEGO
OBJAŚNIENIE TERMINÓW
STANDARD 1
Stworzenie i zachowanie bezpiecznego środowiska w parafii.
STANDARD 2
Weryfikacja, delegowanie i edukacja kapłanów, osób konsekrowanych i świeckich
pracujących z dziećmi i z osobami bezbronnymi w parafii.
STANDARD 3
Sposób reagowania na oskarżenia lub niewłaściwe zachowania.
STANDARD 4
Zapewnienie opieki i wsparcia osobom skrzywdzonym.
STANDARD 5
Sposób postępowania z oskarżonymi o wykorzystanie seksualne i przemoc.
STANDARD 6
Zasady chroniące w obszarze parafialnym.
STANDARD 7
Edukacja dzieci oraz osób bezbronnych w ochronie swoich granic.
STANDARD 8
Szkolenie i stałe wsparcie dla osób zajmujących się profilaktyką.
STANDARD 9
Zapewnienie jakości i ciągłości działań w zakresie prewencji.
ZAŁĄCZNIK 1
Oświadczenie o krajach zamieszkania w ciągu ostatnich 20 lat, innych niż Rzeczypospolita Polska
ZAŁĄCZNIK 2
Oświadczenie o zapoznaniu się z polityką ochrony dzieci i zobowiązaniu do jej przestrzegania
ZAŁĄCZNIK 3
Zasady sporządzania notatki dotyczącej zdarzenia
ZAŁĄCZNIK 4
Oświadczenie o zachowaniu poufności informacji powziętych w procesie postępowania w sprawie krzywdzenia dziecka oraz przetwarzanych danych osobowych
ZAŁĄCZNIK 5
Zasady bezpiecznych relacji pomiędzy dziećmi
Wersja skrócona „Standardów ochrony dzieci”
ZAŁĄCZNIK 6
Oświadczenie dotyczące niekaralności za przestępstwa na szkodę dzieci
Wstęp
Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 1606) weszła w życie w zakresie obejmującym m.in. obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich w dniu 15 lutego 2024 r. W art. 10 tej ustawy nałożono na wszystkich organizatorów życia społecznego
w naszym kraju, w tym również na organy zarządzające placówkami religijnymi oraz organizatorów działalności religijnej, wprowadzenie standardów ochrony małoletnich w terminie 6 miesięcy od dnia jej wejścia w życie.
Prowadzone od wielu miesięcy przygotowanie do wprowadzenia w życie nowych rozwiązań nie pomijały i tej okoliczności, że w Archidecezji Warminskiej od 1 lipca 2020 r. funkcjonuje dokument: Normy i zasady ochrony małoletnich i osób z niepełnosprawnością w działaniach duszpasterskich w Archidiecezji Warmińskiej. Wprowadzenie obecnie standadów ochrony małoletnich w parafiach naszej diecezji stanowi zatem nie tylko realizację obowiązku ustawowego, ale jest też kontynuacją praktyki Kościoła warmińskiego służącej dbaniu o dobro najmłodszych uczestników życia społecznego, również w jego religijnym wymiarze.
Celem wprowadzenia standardów powinno być zawsze zapewnienie dzieciom
i młodzieży harmonijnego rozwoju w warunkach poczucia bezpiczenstwa, akceptacji
i szacunku, natomiast środkiem do zyskania zmierzonego celu powinny być wprowadzone w każdej parafii naszej diecezji stadardy uwzględniające wszystkie aktywności podejmowane na jej terene, służące rozwojowi duchowemu dzieci
i młodzieży.
Specyfika środowiska parafialnego
Rzymskokatolicka Parafia Najświętszej Maryi Panny Różańcowej w Różnowie
jako podstawowa komórka instytucjonalna Kościoła, wyróżnia się specyficznymi obszarami działania. Odprawiane są w niej liczne nabożeństwa i uroczystości oraz sprawowane są sakramenty (Eucharystii, chrztu, I Komunii Świętej, bierzmowania, małżeństwa oraz pokuty i pojednania). W parafii żegnamy też naszych zmarłych. Odwiedziny chorych oraz wizyty duszpasterskie dają okazję do wglądu m.in. w sytuację rodzinną, materialną parafian, również w kontekście zauważenia krzywdy i przemocy, a co za tym idzie dają możliwość podjęcia odpowiednich kroków zapobiegawczych lub interwencji.
W parafii funkcjonują różne grupy duszpasterskie: ………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………………., które spotykają się regularnie.
Oprócz sprawowania sakramentów parafia organizuje takie wydarzenia, jak:
……………………………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………………...
W parafii zatrudniane są osoby świeckie lub siostry zakonne jako pracownicy parafialni lub posługujący jako wolontariusze: …………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………………...
Parafia może też użyczać lub udostępniać pomieszczenia parafialne innym podmiotom zewnętrznym.
To w parafii głównie toczy się życie sakramentalne wiernych, a życie rodzinne
wokół celebracji roku liturgicznego. Rodzice w zaufaniu przyprowadzają swoje dzieci do parafii i oczekują, że będą tam one bezpieczne. Parafianie są osobami w różnym wieku, w różnej sytuacji rodzinnej, zawodowej, a duszpasterze oraz osoby pracujące na rzecz parafii mają nierzadko wgląd w ich potrzeby oraz możliwość zaradzenia im.
Z tego powodu standardy ochrony dzieci w obszarze parafialnym poszerzone zosta- ły o ochronę osób dorosłych i nie dotyczy to wyłącznie osób zależnych, bezbronnych, lecz wszystkich. Mają one za zadanie chronić przed wszelkiego rodzaju nadużyciami, przed krzywdą, przemocą, w tym przed wykorzystaniem seksualnym. Działają w obie strony – chronią zarówno parafian, jak i osoby duchowne, pracowników i wolontariuszy parafii.
Ten szeroki zakres działalności oraz wielość osób zaangażowanych w życie parafial- ne, mogących mieć dostęp do dzieci i młodzieży oraz posiadających wgląd w prywatne życie parafian, zobowiązuje nas do szczegółowego opracowania zasad ochronnych.
Sama dynamika życia parafialnego zawiera w sobie specyficzne czynniki chroniące przed przemocą, takie jak: poczucie sacrum, permanentna formacja, społeczne zaufa- nie, poczucie przynależności i wzajemnej odpowiedzialności, relacje oparte na zasa- dach ewangelicznych, wspólnotowość, w tym przynależność młodzieży do pozytywnej grupy rówieśniczej oraz publiczność działań (większość aktywności dzieje się na oczach innych), w tym nadzór rodziców. Dodatkowo, przy okazji np. nagłych wezwań do cho- rych lub podczas wizyt duszpasterskich, istnieje możliwość dostrzeżenia specyficznych potrzeb parafian lub deficytów, w tym przemocy w obszarze rodzinnym i podjęcia od- powiedniej interwencji. Księża posługujący w parafii są często tymi osobami, do których zwracają się o pomoc osoby doświadczające jakiejkolwiek krzywdy, szukające wsparcia i zrozumienia.
Proboszcz parafii: ………Ks. Piotr Matwiejczuk………………………………………….
Osoba zaufana: ………Pani Ewa Krzynowek…………………………………………….
Objaśnienie terminów
Osoby, ich role i funkcje w Kościele
ksiądz, prezbiter, kapłan, duchowny – ochrzczony mężczyzna, który przyjął święcenia kapłańskie.
duchowieństwo, kler – (diakoni, księża, biskupi) – mężczyźni ochrzczeni, którzy przy- jęli święcenia w stopniu diakonatu, prezbiteratu lub biskupie.
osoby konsekrowane – osoby, które w sposób szczególny poświęcają życie Bogu. Łączy
je konsekracja, która wiąże się ze złożeniem Bogu ślubów czystości oraz najczęściej również ubóstwa i posłuszeństwa, choć zależy to od formy życia konsekrowanego. Należą do nich członkowie stowarzyszeń zakonnych oraz świeckie osoby konsekrowane.
osoba świecka – członek Kościoła katolickiego bez święceń.
biskup – biskup diecezjalny, ordynariusz ordynariatu i prałat Prałatury Personalnej Kościoła łacińskiego oraz hierarcha Kościołów wschodnich.
proboszcz – prezbiter mianowany przez biskupa diecezjalnego na urząd proboszcza.
personel kościelny – duchowny, osoba zakonna lub inna osoba zatrudniona przez Kościół na podstawie umowy, podwykonawstwa, dobrowolnie lub nieodpłatnie.
szafarz nadzwyczajny Komunii Świętej – osoba wyznaczona do udzielania Komunii Świętej, niemająca święceń.
wolontariusz – osoba, która na rzecz innych osób lub danej grupy społecznej, dobrowolnie i bezpłatnie świadczy pracę wykraczającą poza związki rodzinno-koleżeńsko-
-przyjacielskie. Określenie „bezpłatna” nie oznacza „bezinteresowna”, lecz „bez wynagrodzenia materialnego”.
organizator wyjazdu – osoba/podmiot uprawniony do organizacji wyjazdu dzieci – pa- rafie, wspólnoty religijne, szkoły i placówki, przedsiębiorcy podlegający ustawie o usługach turystycznych, osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki nieposiadające osobowości prawnej.
Organizacja posługi Kościoła
diecezja – diecezja, archidiecezja, ordynariat lub prałatura personalna Kościoła łaciń- skiego i eparchia Kościoła wschodniego.
parafia – określona wspólnota wiernych, utworzona na sposób stały w Kościele partyku- larnym, nad którą pasterską pieczę, pod władzą biskupa diecezjalnego, powierza się proboszczowi jako jej własnemu pasterzowi.
duszpasterstwo, w tym duszpasterstwo parafialne – sytuacja, w której jedna osoba jest odpowiedzialna za dobro drugiej lub za wspólnotę wyznaniową. Obejmuje cele- browanie liturgii, zapewnienie porad i wsparcia duchowego, edukację, poradnic- two, opiekę medyczną i pomoc w potrzebie. Wszelka praca polegająca na nadzorze lub wychowaniu dzieci jest dziełem duszpasterskim.
duszpasterstwo pozaparafialne – duszpasterstwa, wspólnoty, grupy gromadzące mło- dych ludzi (młodzież licealna, studenci, młodzi dorośli), w tym wolontariaty, wa- kacyjne spotkania młodych (organizowane przez zakony, zgromadzenia zakonne, wspólnoty), festiwale młodzieżowe, rekolekcje wyjazdowe, wspólnoty różnych stanów, pielgrzymki piesze, pielgrzymki autokarowe, środowiska harcerskie. To dzieła, które mogą działać przy parafiach, ale mają struktury pozaparafialne.
klerykalizm – postawa wobec duchowieństwa/osoby zakonnej charakteryzująca się nadmiernym szacunkiem i przekonaniem o ich wyższości moralnej. Papież Franciszek powiedział, że ma to miejsce, gdy „duchowni czują się lepsi, [i kiedy] są daleko od ludu”. Może być „wspierany przez samych księży lub przez osoby świeckie”.
Dzieci i osoby bezbronne
dziecko – osoba poniżej 18. roku życia.
małoletni – w rozumieniu polskiego prawa cywilnego osoba, która nie ukończyła 18 lat lub nie zawarła małżeństwa.
nieletni – w rozumieniu prawa karnego osoba, która w momencie popełnienia czynu
zabronionego nie ukończyła 17. roku życia.
wiek bezwzględnej ochrony – wiek niższy niż wiek zgody. Czynność seksualna z osobą w wieku ochronnym jest czynem zabronionym (wykorzystaniem seksualnym), a osoba dopuszczająca się jej i/lub doprowadzająca do niej podlega odpowiedzial- ności karnej. W Polsce obecnie wynosi 15 lat.
dziecko wykorzystane seksualnie – każde dziecko w wieku bezwzględnej ochrony, jeśli osoba dojrzała seksualnie, czy to przez świadome działanie, czy też przez zanie- dbywanie swoich społecznych obowiązków lub obowiązków wynikających ze spe- cyficznej odpowiedzialności za dziecko, dopuszcza się zaangażowania dziecka w jakąkolwiek aktywność natury seksualnej, której intencją jest zaspokojenie osoby dorosłej (Standing Committee on Sexually Abused Children).
opiekun – osoba sprawująca pieczę nad dzieckiem, uprawniona do reprezentacji dziec- ka oraz posiadająca władzę prawną do dbania o interesy osobiste i majątkowe innej osoby (rodzic, rodzic zastępczy lub osoba uprawniona przez rodzica).
zgoda opiekuna – zgoda rodziców albo zgoda opiekuna, rodzica zastępczego lub opie- kuna tymczasowego. Jednak w przypadku braku porozumienia między rodzica- mi dziecka należy poinformować rodziców o konieczności rozstrzygnięcia sprawy przez sąd rodzinny (orzeczenie sądu opiekuńczego zastępuje zgodę rodziców).
osoba dorosła bezbronna zgodnie z art. 1 ust. 2 b) Vos Estis Lux Mundi – każda osoba znajdująca się w stanie niepełnosprawności, upośledzeniu fizycznym lub psychicz- nym albo pozbawiona wolności osobistej, która w rzeczywistości, nawet spora- dycznie, ogranicza ich zdolność zrozumienia, chęci lub przeciwstawienia się prze- stępstwu w inny sposób.
Różne formy przemocy
uwikłanie – każda relacja, w której ktoś doświadcza strachu, lęku, poczucia winy, po- czucia krzywdy, frustracji, poniżenia, zniewolenia, zależności, dominacji, niemoż- ności bycia sobą, nieszczerości, braku autentyczności, przemocy emocjonalnej, fi- zycznej, seksualnej czy ekonomicznej.
nadużycie – postępowanie lub czyn niezgodny z przyjętymi normami postępowania, a nadużywać oznacza użyć ponad miarę oraz wykorzystać coś w niewłaściwy sposób lub w nadmiernym stopniu (SJP).
nadużycie władzy – nadużycie stanowiska, funkcji lub obowiązku w celu wykorzysta- nia innej osoby. Może przybierać różne formy i obejmować sytuacje, w których dana osoba ma władzę nad inną osobą na mocy swojego związku (np. pracodawca i pracownik, nauczyciel i uczeń, trener i sportowiec, rodzic lub opiekun i dziecko, duchowny/osoba zakonna i parafianin) i wykorzystuje tę władzę na swoją korzyść.
przemoc duchowa – odwoływanie się do przekonań religijnych i wiary osoby w celu wyrządzenia jej szkody. Może mieć negatywny wpływ na duchowość osoby po- szkodowanej, zwłaszcza gdy dopuszcza się jej osoba posiadająca duchowy autory- tet i zaufanie w Kościele.
przemoc domowa – jednorazowe lub powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób, w szczególności narażające na niebez- pieczeństwo utraty życia lub zdrowia, naruszające godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym wolność seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób do- tkniętych przemocą (art. 2 Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie).
zaniedbanie (wobec osoby dorosłej) – niezapewnienie przez opiekuna środków nie- zbędnych do życia osobie, którą się opiekuje.
przemoc wobec osób starszych – pojedyncze lub powtarzające się działanie lub brak od- powiedniego działania, mające miejsce w jakimkolwiek związku, w którym ocze- kuje się zaufania, które powoduje krzywdę lub cierpienie starszej osoby.
przemoc emocjonalna (dorośli) – powszechna forma przemocy mająca miejsce w bli- skich związkach. Przemoc emocjonalna jest definiowana jako molestowanie, które ma miejsce, gdy dana osoba jest poddawana zachowaniom lub działaniom mają- cym na celu jej kontrolowanie, z zamiarem wyrządzenia jej krzywdy emocjonalnej lub strachu, poprzez manipulację, izolację lub zastraszanie.
bullying – znęcanie, zastraszanie, prześladowanie werbalne, społeczne, a także fizyczne.
gaslighting – przemoc psychiczna polegająca na manipulowania drugą osobą w taki sposób, że ofiara przemocy z czasem przestaje ufać swoim osądom, staje się zdezo- rientowana, zalękniona i traci zaufanie do swojej pamięci czy percepcji. Jeśli mani- pulacja jest stosowana stale i metodycznie, może w końcu doprowadzić do tego, że ofiara zacznie kwestionować swoje zdrowie psychiczne. W ten sposób manipulator przejmuje nad nią całkowitą kontrolę.
grooming (wobec dorosłego) – zachowania mające na celu izolację osoby, uczynienie jej zależną, skłonną do zaufania i bardziej podatną na agresywne zachowanie.
seksizm – uprzedzenie lub dyskryminacja ze względu na płeć.
seksualizacja – proces, w wyniku którego wartościowanie drugiej osoby oraz siebie samego/ siebie samej dokonywane jest przez pryzmat atrakcyjności seksualnej, uprzedmioto- wienie osoby pod względem seksualnym lub narzucanie seksualności w niewłaści- wy sposób (wg Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego).
cyberprzemoc – wszelka przemoc z użyciem technologii informacyjnych i komunikacyj- nych – komunikatorów, czatów, stron internetowych, mediów społecznościowych, blogów, SMS-ów, MMS-ów. Może mieć formę wulgarnych wiadomości, obraźli- wych komentarzy (hejt, trolling), rozpowszechniania zdjęć ukazujących osobę w niekorzystnym świetle, zastraszania, śledzenia (cyberstalking), ujawniania tajemnic (outing) itp.
Wsparcie
Niebieska Linia – https://www.niebieskalinia.info/
procedura „Niebieskiej Karty” – jest narzędziem, którego głównym celem jest zapew- nienie bezpieczeństwa osobie doznającej przemocy domowej, obejmuje też współ- pracę przedstawicieli różnych instytucji i podmiotów, które są zobowiązane do reagowania w przypadku uzyskania informacji o wystąpieniu przemocy domowej.
Przestępstwa motywowane seksualnie
przestępstwo kanoniczne wykorzystywania seksualnego – kanoniczne przestępstwa wykorzystywania seksualnego popełniane przez duchownych lub osoby konse- krowane, którymi są: zmuszanie kogoś, za pomocą przemocy, groźby lub naduży- cia władzy, do wykonywania lub poddawania się czynnościom seksualnym; wy- konywanie czynności seksualnych z dzieckiem lub osobą bezbronną; produkcję, wystawianie, posiadanie lub dystrybucję, w tym drogą elektroniczną, pornografii z udziałem dzieci, a także werbowanie lub nakłanianie dziecka lub osoby bezbron- nej do udziału w tworzeniu pornografii popełnione przez duchownych lub osoby zakonne, o których mowa w artykule 1 §1 a) Vos Estis Lux Mundi.
przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności (art. 197-205 k.k.) – zgwał- cenie (art. 197), wykorzystanie seksualne osoby bezradnej lub niepoczytalnej (art. 198), seksualne wykorzystanie zależności (art. 199), seksualne wykorzystanie dziecka (art. 200), uwodzenie dziecka poniżej lat 15 z wykorzystaniem systemu te- leinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej (art. 200a), propagowanie pedofilii (art. 200b), kazirodztwo (art. 201), pornografia (art. 202), zmuszanie do prostytucji (art. 203), czerpanie zysku z cudzego nierządu (art. 204).
Rejestr Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym – rejestr obywateli polskich, którzy dopuścili się przestępstwa z pobudek seksualnych. Składa się z Rejestru publicznego i Rejestru z dostępem ograniczonym. https://arch-bip.ms.gov.pl/pl/ rejestry-i-ewidencje/rejestr-sprawcow-przestepstw-na-tle-seksualnym/
Osoby dramatu
osoba pokrzywdzona – osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpo- średnio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo (art. 49 §1 k.p.k.).
osoby pokrzywdzone przemocą w rodzinie – osoby najbliższe, inne osoby pozostające w stałym lub przemijającym stosunku zależności od osoby stosującej przemoc (art. 115 §11 Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie).
skarżący – każda osoba składająca skargę zawierającą zarzut, podejrzenie, obawę lub zgłoszenie naruszenia prawa.
podejrzany – osoba, wobec której istnieją podejrzenia popełnienia przestępstwa, ale nie postawiono jeszcze zarzutów.
oskarżony – osoba, której postawiono zarzuty karne.
przestępca seksualny – osoba, która przyznała się do wykorzystania seksualnego lub której odpowiedzialność za wykorzystanie została orzeczona przez właściwy sąd i/lub procedurę kościelną.
Zespół ds. Prewencji i jego praca
osoba odpowiedzialna za standardy ochrony dzieci – osoba wyznaczona przez przeło- żonego danego dzieła duszpasterskiego, danej grupy parafialnej, np. ministrantów, sprawująca nadzór nad prawidłowym stosowaniem standardów ochrony dzieci.
osoba zaufana – osoba wyznaczona przez przełożonego danego dzieła duszpasterskie- go, ciesząca się zaufaniem i odpowiednio przygotowana, odpowiedzialna za przyj- mowanie zgłoszeń o zdarzeniach dotyczących przemocy.
osoba odpowiedzialna za interwencję – zarządca placówki (proboszcz) odpowiedzial- ny za podejmowanie interwencji w przypadku zaistnienia przemocy lub osoba wyznaczona dla dekanatu, gdy proboszcz jest sprawcą przemocy lub jest w konflikcie lojalnościowym ze sprawcą.
kompetencje miękkie – umiejętności psychospołeczne, np. komunikatywność, asertywność.
konflikt interesów – sytuacja (postrzegana lub rzeczywista), w której powstaje konflikt pomiędzy obowiązkami służbowymi danej osoby a jej prywatnymi interesami, który może mieć wpływ na wykonywanie tych obowiązków. Taki konflikt zazwy- czaj wiąże się z przeciwstawnymi zasadami lub niezgodnymi życzeniami lub po- trzebami i może wystąpić, gdy osoba pełni wiele ról.
lojalność środowiskowa – silna lojalność wobec danego środowiska, grupy ludzi, wspólnoty, instytucji, przełożonego itp., która może przyjmować formy pozytyw- ne, np. dochowanie tajemnicy, lub negatywne, np. niereagowanie bądź zaprzecza- nie przemocy.
dane osobowe – wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do ziden- tyfikowania żyjącej osoby fizycznej, a także poszczególne informacje, które w po- łączeniu ze sobą mogą prowadzić do zidentyfikowania tożsamości danej osoby.
Przykładowe dane osobowe: imię i nazwisko, adres zamieszkania, adres e-mail z imieniem i nazwiskiem, numer dowodu tożsamości, dane o lokalizacji, adres IP, dane przechowywane przez szpital lub lekarza, które mogą jednoznacznie wska- zywać tożsamość danej osoby.
wniosek o wgląd w sytuację rodziny – pismo może zostać złożone przez każdą osobę fizyczną i prawną, która chce, aby sąd zbadał aktualną sytuację rodzinną. Wniosek nie podlega żadnej opłacie sądowej, może być złożony w każdej chwili i w przy- padku jego odrzucenia przez sąd nie rodzi żadnych negatywnych konsekwencji wobec wnioskodawcy.
Formy przemocy wobec dziecka
przemoc wobec dzieci – wszelkie formy złego traktowania fizycznego i/lub emocjo- nalnego, wykorzystywania seksualnego, zaniedbania lub niedbałego traktowania, wyzysku komercyjnego lub innego, skutkujące rzeczywistą lub potencjalną szkodą dla zdrowia, przetrwania, rozwoju lub godności dziecka w kontekście relacji odpowiedzialności, zaufania lub siły. Dzieli się powszechnie na pięć podtypów: przemoc fizyczna, znęcanie się emocjonalne/psychiczne, zaniedbanie, narażenie na przemoc w rodzinie, wykorzystywanie seksualne. W kontekście Kościoła katolickiego ważne jest także uznanie przemocy duchowej za dodatkowy podtyp przemocy.
• przemoc fizyczna to przemoc, w wyniku której dziecko doznaje fizycznej krzyw- dy lub jest nią potencjalnie zagrożone. Krzywda ta następuje w wyniku działa- nia bądź zaniechania działania ze strony rodzica lub innej osoby odpowiedzial- nej za dziecko, lub której dziecko ufa, bądź która ma nad nim władzę. Przemoc fizyczna wobec dziecka może być czynnością powtarzalną lub jednorazową.
• przemoc psychiczna i emocjonalna to przewlekła, niefizyczna, szkodliwa inte- rakcja wobec dziecka, obejmująca zarówno działania, jak i zaniechania. Zalicza- my do niej m.in. niedostępność emocjonalną, zaniedbywanie emocjonalne, relację z dzieckiem opartą na wrogości, obwinianiu, oczernianiu, odrzucaniu, nieodpo- wiednie rozwojowo lub niekonsekwentne interakcje z dzieckiem, niedostrzega- nie lub nieuznawanie indywidualności dziecka i jego granic psychicznych.
• zaniedbywanie dziecka to chroniczne lub incydentalne niezaspokajanie jego podstawowych potrzeb fizycznych/psychicznych i/lub nierespektowanie jego podstawowych praw, powodujące zaburzenia jego zdrowia i/lub trudności w rozwoju. Do zaniedbywania dochodzi w relacji dziecka z osobą, która jest zo- bowiązana do opieki, wychowania, troski i ochrony dziecka.
• narażenie na przemoc w rodzinie – forma psychicznego znęcania się nad dziec- kiem, w której dziecko jest obecne – słyszy lub widzi – gdy inny członek rodziny doświadcza przemocy fizycznej, psychicznej lub seksualnej albo widzi szkody wyrządzone osobom lub mieniu w wyniku agresywnego zachowania członka rodziny.
• wykorzystywanie seksualne dziecka – włączanie dziecka w aktywność seksualną, której nie jest ono w stanie w pełni zrozumieć i udzielić na nią świadomej zgody i/lub na którą nie jest dojrzałe rozwojowo i nie może zgodzić się w ważny prawnie sposób i/lub która jest niezgodna z normami prawnymi lub obyczajowymi danego społeczeństwa. Z wykorzystaniem seksualnym mamy do czynienia, gdy taka aktywność wystąpi między dzieckiem a dorosłym lub dzieckiem a innym dzieckiem, jeśli te osoby ze względu na wiek bądź stopień rozwoju pozostają w relacji opieki, zależności, władzy. Celem takiej aktywności jest zaspokojenie potrzeb innej osoby (World Health Organization). Obejmuje zachowania z kontaktem fizycznym (w tym penetracyjne) oraz bez kontaktu fizycznego, może wtedy przybrać formę seksualizacji, robienia zdjęć lub filmów wideo przedstawiających dzieci o charakterze jednoznacznie seksualnym, zmuszania dzieci do oglądania czynności seksualnych lub wzięcia w nich udziału lub zmuszania dzieci do uprawiania seksu lub angażowania się w czynności seksualne z innymi dziećmi lub dorosłymi. Obejmuje również wyzyskiwanie seksualne dzieci, czyli czerpanie zysku np. z pornografii z udziałem dzieci lub prostytucji dziecięcej. Grooming (wobec dziecka) – za- chowania, których celem jest przygotowanie dziecka do wykorzystywania sek- sualnego. Obejmuje nawiązanie szczególnej relacji z dzieckiem, często również warunkowanie rodziców i innych dorosłych oraz osłabienie ich czujności, aby myśleli, że relacja z dzieckiem jest normalna i pozytywna.
• przemoc rówieśnicza (agresja rówieśnicza, bullying) – występuje, gdy dziecko doświadcza różnych form przemocy ze strony rówieśników, bezpośrednio lub z użyciem technologii komunikacyjnych. Ma miejsce wtedy, gdy działanie ma na celu wyrządzenie komuś przykrości lub krzywdy (intencjonalność), ma charakter systematyczny (powtarzalność), a ofiara jest słabsza od sprawcy bądź grupy sprawców. Obejmuje przemoc werbalną (np. przezywanie, dogadywanie, ośmieszanie), relacyjną (np. wykluczenie z grupy, ignorowanie, nastawianie innych przeciwko osobie), fizyczną (np. pobicie, kopanie, popychanie, szarpanie), materialną (np. kradzież, niszczenie przedmiotów) oraz elektroniczną (złośliwy SMS lub e-mail, wpis w mediach społecznościowych, umieszczanie w Internecie zdjęć lub filmów ośmieszających ofiarę), a także przemoc podczas randki ze strony chłopaka/dziewczyny.
• krzywdzenie dzieci (definicja D.G. Gill'a) – każde działanie lub bezczynność jednostek, instytucji lub społeczeństwa jako całości i każdy rezultat takiego działania lub bezczynności, który deprywuje równe prawa i swobody dzieci i/lub zakłóca ich optymalny rozwój.
STANDARD 1
STWORZENIE I ZACHOWANIE BEZPIECZNEGO ŚRODOWISKA W PARAFII
• W parafii ………………. został opracowany i wprowadzony w życie wewnętrzny dokument, w którym zawarta jest polityka ochrony przebywających tam dzieci i osób dorosłych zgodnie z obowiązującymi standardami wyznaczonymi zarówno przez dokumenty państwowe (Ustawę o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opie- kuńczy oraz innych ustaw z dn. 28 lipca 2023 r. – tzw „Ustawa Kamilka”), jak i wskazania wynikające z Wytycznych Kościoła katolickiego w Polsce.
• W przygotowaniu wewnętrznego dokumentu uczestniczą zaangażowani świeccy.
• W parafii działa Zespół ds. Prewencji (patrz: Standard 2).
• Polityka ochrony dotyczy szczegółowych zasad bezpieczeństwa i sposobów ochro- ny przebywających tam dzieci i bezbronnych dorosłych, czyli:
• rekrutacji personelu i osób zaangażowanych duszpastersko w parafii;
• bezpiecznych relacji pomiędzy dorosłymi zatrudnionymi i pomagającymi duszpastersko w parafii a dziećmi i bezbronnymi dorosłymi;
• bezpiecznych relacji pomiędzy rówieśnikami;
• bezpiecznego korzystania z Internetu i mediów elektronicznych;
• zasady ochrony wizerunku i danych osobowych;
• sposobu reagowania w parafii na przypadki podejrzenia, że dziecko doświadcza przemocy fizycznej, psychicznej czy seksualnej i zasad prowadzenia rejestru interwencji (Załącznik 3);
• pomocy osobom pokrzywdzonym.
• Standardy ochrony są dostępne w parafii i podane do publicznej wiadomości (na stronie internetowej oraz wywieszone np. w gablocie parafialnej).
STANDARD 2
WERYFIKACJA, DELEGOWANIE I EDUKACJA KAPŁANÓW,
OSÓB KONSEKROWANYCH I ŚWIECKICH PRACUJĄCYCH Z DZIEĆMI I Z OSOBAMI BEZBRONNYMI W PARAFII
1. Obowiązki proboszcza (Załączniki 1 i 2)
◦ Do obowiązków proboszcza należy wdrażanie w życie standardów ochrony przed przemocą.
◦ Za niezastosowanie się do standardów odpowiedzialność personalnie ponosi pro- boszcz parafii, również wobec prawa.
◦ O każdej osobie zaangażowanej w parafii i mającej kontakt z dziećmi w obszarze związanym z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez dzieci, lub z opieką nad dziećmi proboszcz uzyskuje dane z Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym (https://arch-bip.ms.gov. pl/pl/rejestry-i-ewidencje/rejestr-sprawcow-przestepstw-na-tle-seksualnym/).
◦ Dodatkowo, przed nawiązaniem stosunku pracy lub przed dopuszczeniem osoby do działalności (np. wolontariackiej) związanej z wychowaniem, edukacją, wypo- czynkiem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, upra- wianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez dzieci, lub z opieką nad nimi proboszcz ma obowiązek uzyskania od tej osoby informacji z Krajowego Reje- stru Karnego w zakresie przestępstw określonych w rozdz. XIX k.k. (przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu) i XXV k.k. (przestępstwa przeciwko wolności seksu- alnej i obyczajowości) oraz w zakresie art. 189a k.k. (handel ludźmi), art. 207 k.k. (znęcanie się nad osobą najbliższą lub pozostającą w stosunku zależności) oraz przestępstw z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.
◦ Jeśli parafia zatrudnia firmy z zewnątrz lub udostępnia pomieszczenia podmio- tom zewnętrznym, a ich działalność nie obejmuje kontaktu z dziećmi jw., należy po pierwsze: zadbać o to, aby dzieci faktycznie nie przebywały same w obecności osób z zewnątrz, po drugie wskazane jest, aby osoby te lub zarządcę podmiotu ze- wnętrznego zapoznać z standardami ochrony dzieci i przyjąć od nich oświadcze- nie z Załącznika 2.
◦ Proboszcz parafii powołuje Zespół ds. Prewencji. W jego skład wchodzą: osoba zaufana oraz osoba odpowiedzialna za interwencję.
• Osoba zaufana powołana jest do przyjmowania zgłoszeń w przypadku naruszenia standardów lub zaistnienia incydentów przemocy. Musi to być osoba faktycznie budząca zaufanie, odpowiednio przygotowana oraz posiadająca tzw. kompetencje miękkie, predysponujące ją do kontaktu z osobami skrzywdzonymi. Nie może ona na własną rękę podejmować działań służących wyjaśnieniu podejrzeń i zarzutów lub weryfikacji zgłaszanych faktów. Współpracuje ściśle z osobą odpowiedzialną za interwencję. Osoby te zobowiązane są do za- chowania poufności (Załącznik 4).
• Z zasady osobą odpowiedzialną za interwencję w przypadku podejrzenia lub zaistnienia przemocy jest zarządca placówki, czyli w tym wypadku proboszcz parafii. W przypadku, gdy proboszcz może być sprawcą przemocy lub jest w konflikcie lojalnościowym ze sprawcą, osoba zaufana współpracuje z osobą odpowiedzialną za interwencję wyznaczoną dla dekanatu.
• Zespół ds. Prewencji ściśle z sobą współpracuje. Wskazane jest, aby były to świeckie osoby cieszące się zaufaniem, odpowiednio przeszkolone i kompetentne (patrz: Standard 8), które będą wiedziały, jakie działania w danej sytuacji są stosowne i konieczne. Nie mogą to być osoby uwikłane w lojalność środowiskową lub w konflikcie interesów.
• Zespół ten współpracuje również z osobami odpowiedzialnymi w diecezji za prewencję oraz z delegatką/delegatem ds. ochrony dzieci i młodzieży.
◦ Wszelka działalność dotycząca ochrony oraz interwencji i pomocy musi być doku- mentowana. Wpisów w rejestrze zdarzeń dokonują osoby bezpośrednio zaangażo- wane w daną aktywność (zazwyczaj osoba zaufana oraz/lub osoba odpowiedzial- na za interwencję), ale za bezpieczne przechowywanie notatek odpowiedzialny jest proboszcz. Rejestr (Załącznik nr 3) prowadzi się zgodnie z zasadami ochrony danych wrażliwych. Notatką taką posługujemy się w działaniach interwencyjnych (np. przy zgłoszeniu do prokuratury).
2. Obowiązki duszpasterzy dzieci
Duszpasterze dzieci powinni:
◦ czuwać nad własną dojrzałością emocjonalną, psychiczną, duchową;
◦ starać się o dobór żywo wierzących, rzetelnych, zweryfikowanych i odpowiednio przeszkolonych osób do pełnienia funkcji animatorów, wychowawców itd.;
◦ wspierać dzieci w ich rozwoju ku dojrzałości;
◦ dbać o respektowanie zasad kultury (wobec dzieci i między nimi);
◦ czuwać nad równym traktowaniem wszystkich dzieci, z uwzględnieniem ich szcze- gólnych potrzeb i osobistych uwarunkowań;
◦ dbać o przestrzeganie prawa do nienaruszalności cielesnej i prywatności;
◦ organizować działania duszpasterskie w miejscach bezpiecznych;
◦ utrzymywać możliwie żywy i transparentny kontakt z rodzicami dzieci;
◦ dbać o przestrzeganie zasad prywatności i ochrony wizerunku oraz danych osobo- wych dzieci (Załącznik 5).
STANDARD 3
SPOSÓB REAGOWANIA NA OSKARŻENIA LUB NIEWŁAŚCIWE ZACHOWANIA
◦ W przypadkach przemocy fizycznej bądź seksualnej, gdy sprawcą jest osoba doro- sła lub dziecko, należy zgłosić ten fakt zgodnie z prawem do organów ścigania lub/ oraz do delegata właściwej instytucji kościelnej.
◦ Gdy sprawa dotyczy niewłaściwego zachowania osób świeckich zatrudnionych w parafii bądź wolontariuszy, sprawę należy zbadać i podjąć adekwatne kroki w zależności od tego, czego dotyczyło to zachowanie. Każdorazowo należy podjąć z tą osobą rozmowę i jeśli zajdzie taka potrzeba, to okresowo lub stale wycofać ją z pracy duszpasterskiej.
◦ Jeśli niewłaściwe zachowanie dotyczy dziecka, należy o tym zawiadomić jego ro- dziców i wraz z nimi podjąć odpowiednie działania.
◦ Jeśli sprawa dotyczy niewłaściwych zachowań dzieci wobec siebie nawzajem, należy niezwłocznie zawiadomić rodziców dzieci i wraz z nimi podjąć odpowied- nie działania.
◦ Osoba odpowiedzialna za przyjmowanie zgłoszeń współpracuje z proboszczem i delegatem diecezjalnym.
◦ Każda informacja o niewłaściwym zachowaniu powinna być traktowana poważ- nie, gdyż jest działaniem prewencyjnym.
◦ Jeśli jakakolwiek osoba dorosła zaangażowana w pracę duszpasterską w parafii dowie się od dziecka, że doświadcza ono przemocy, automatycznie ma obowiązek zastosowania się do art. 304 k.p.k. mówiącego o tym, że każdy, kto dowie się o po- pełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję.
STANDARD 4
ZAPEWNIENIE OPIEKI I WSPARCIA OSOBOM SKRZYWDZONYM
◦ Każda osoba, która mówi o doświadczanej przez siebie krzywdzie, winna zostać przyjęta z szacunkiem i uważnie wysłuchana.
◦ Osoba skrzywdzona powinna otrzymać informację o możliwych formach pomocy, z której może skorzystać na terenie parafii lub poza nią.
◦ W sytuacji, gdy osoba wskazana jako sprawca jest kapłanem lub inną osobą za- angażowaną w parafii, należy jak najszybciej zapewnić bezpieczeństwo osobie skrzywdzonej (np. przez niedopuszczanie do niej osoby wskazanej lub podejrza- nej o krzywdę). Następnie należy jej udzielić pomocy, jakiej potrzebuje. Osoby po- szkodowane nie powinny być obarczane kosztami udzielanej im pomocy.
◦ Troska duszpasterska wobec osoby skrzywdzonej i jej bliskich polega przede wszystkim na życzliwym wysłuchaniu i pomocy w odbudowaniu jej więzi z Bogiem i zaufania do Kościoła. Organizowana jest w porozumieniu z diecezjalnym duszpa- sterzem ds. pomocy duchowej osobom skrzywdzonym.
◦ Jeśli osoba skrzywdzona należała do jakiejś grupy parafialnej, również inni uczestni- cy tej grupy powinni otrzymać pomoc duszpasterską i ewentualnie psychologiczną.
◦ Jeśli osobą skrzywdzoną jest dziecko, pomoc powinna otrzymać również jego rodzina.
◦ Parafianie powinni być we właściwy sposób poinformowani o tym, co się wyda- rzyło, oraz otrzymać stosowną pomoc. Należy przy tym zachować zasadę ochrony dobrego imienia osoby skrzywdzonej.
◦ Jeśli zgłoszenie dotyczy przestępstwa określonego w prawie karnym i/lub kano- nicznym, osoba przyjmująca zgłoszenie postępuje zgodnie z procedurami zawar- tymi w Wytycznych KEP.
◦ Jeśli zgłoszenie dotyczy innej krzywdy czy niewłaściwego zachowania, osoba zgła- szająca otrzymuje informację o podjętych w sprawie krokach.
◦ Wszelkie działania i uzyskane informacje objęte są zasadą poufności, ale osoby skrzywdzonej nie wolno zobowiązywać do zachowania tajemnicy.
STANDARD 5
SPOSÓB POSTĘPOWANIA Z OSKARŻONYMI O WYKORZYSTANIE SEKSUALNE I PRZEMOC
◦ Do parafii mogą należeć osoby, które są oskarżone o różne przestępstwa bądź mają wyrok w zawieszeniu, lub też wróciły do środowiska po odbytym wyroku. Nie powinny one pracować z dziećmi, natomiast powinny zostać objęte pomocą duszpasterską.
◦ W sytuacji, gdy podejrzanym lub oskarżonym jest dziecko, należy współpracować z jego rodzicami lub opiekunami prawnymi w takim zakresie, w jakim jest to moż- liwe i potrzebne. Ich również dobrze jest otoczyć opieką duszpasterską.
◦ W sytuacji, gdy osobą podejrzaną lub oskarżoną jest kapłan lub osoba konsekro- wana, należy zastosować się do wskazań uzyskanych od biskupa miejsca lub prze- łożonych. W sytuacji, gdy podejrzenie lub oskarżenie dotyczy proboszcza, osoba zaufana zgłasza to osobie odpowiedzialnej w dekanacie za interwencję, a ta zgłasza sprawę bezpośrednio do diecezjalnego lub zakonnego delegata ds. ochrony dzieci i młodzieży. Wobec takiej osoby powzięte zostają kroki przewidziane przez Wytyczne KEP.
◦ Gdy osobą podejrzaną lub oskarżoną jest świecki pracownik lub wolontariusz pa- rafialny, należy odsunąć taką osobę od podejmowanej pracy związanej z kontak- tem z dziećmi na czas wyjaśnienia sprawy lub do czasu decyzji prokuratury oraz objąć ją stosowną opieką (psychologiczną, duszpasterską).
◦ W procesie wyjaśniania sprawy oraz w podawaniu informacji należy również zadbać o zachowanie ochrony dobrego imienia domniemanego sprawcy.
◦ W przypadku zaistnienia fałszywego oskarżenia, jeśli zarzuty nie zostaną potwier- dzone, a oskarżenie znane było osobom postronnym, należy przekazać im infor- mację o niewinności oskarżonego w formie komunikatu biskupa miejsca.
STANDARD 6
ZASADY CHRONIĄCE W OBSZARZE PARAFIALNYM
1. Zasady chroniące dotyczące dzieci (granice zachowań)
Dzieckiem jest osoba, która nie ukończyła 18. roku życia. Wszystkie dzieci mają prawo być traktowane w sposób podmiotowy. Zasadą w pracy z dziećmi i młodzieżą jest poszanowanie ich nietykalności cielesnej. Prawa oraz bezpieczeństwo dziecka powinno być kategorycznie przestrzegane. Zabrania się stosowania jakiejkolwiek przemocy wobec dzieci i młodzieży, w tym przemocy fizycznej, psychicznej, emocjonalnej
i seksualnej. Dziecko, rozwijając się, konstytuuje siebie jako osobę. Potrzebuje do tego opieki, troski, serdeczności, kształcenia i wychowania. Dzieje się to w rodzinie, ale również poprzez relacje z autorytetami oraz wartościami przekazywanymi
w środowisku rówieśniczym i wychowawczym. Wszelkie oddziaływanie wychowawcze zawsze musi się dokonywać z poszanowaniem woli rodziców bądź prawnych opiekunów.
Wprawdzie niemożliwe jest stworzenie wyczerpującej listy zachowań niepożąda- nych, ani też wskazanie precyzyjnych granic wszystkich zachowań, należy jednak kiero- wać się poniższymi wskazówkami oraz roztropnością i wrażliwością ewangeliczną.
Zasady te dotyczą nie tylko relacji dorosły – dziecko, ale również relacji pomiędzy dziećmi (Załącznik 5).
1.1. Zasady chroniące w kontakcie bezpośrednim
• Wszystkie spotkania z dziećmi na terenie parafii powinny być organizowane
w miejscach oficjalnych, ogólnodostępnych i do tego przygotowanych
z poszanowaniem prawa do prywatności. W szczególny sposób prawo to winno być respektowane w takich miejscach, jak przebieralnie, pływalnie, łazienki
i toalety. W wymienionych wyżej miejscach nie można w żaden sposób ingerować w prywatność wychowanków.
• Nie można przebywać z dzieckiem sam na sam w warunkach odizolowanych. Jeżeli dobro dziecka wymaga indywidualnego spotkania, nie może się ono odby- wać w sekrecie (zalecane powiadomienie rodziców lub przełożonego) i w warun- kach odizolowanych. Osoba przeprowadzająca spotkanie powinna zatroszczyć się o transparentność (np. przeszklone lub uchylone drzwi pomieszczenia, które nie mogą być zamknięte na klucz, obecność innych osób w bezpośrednim pobliżu, po- wiadomienie innych osób o spotkaniu itp.). Indywidualnych spotkań z dziećmi nie wolno w nieroztropny sposób mnożyć ani przedłużać. Spotkania takie nie powin- ny odbywać się w późnych godzinach wieczornych (po godz. 20.00 lub nocą).
• Dzieci nie mogą przebywać w parafialnych pomieszczeniach mieszkalnych bez opieki rodzica lub opiekuna prawnego. Nie powinny też towarzyszyć duszpaste- rzom w miejscach lub w sprawach niezwiązanych ze sprawowaniem posługi lub formacją.
• Dzieci powinny zawsze pozostawać pod opieką osoby dorosłej. Podczas pełnienia funkcji wychowawczych opiekunowie nie mogą pozostawać pod wpływem alko- holu lub substancji psychoaktywnych ani przyjmować ich w obecności dzieci.
• Dzieci na terenie parafii nie mogą przebywać pod wyłączną opieką innego dziecka, chyba że inaczej stanowią regulaminy religijnych ruchów duszpasterstwa poza- parafialnego, np. Ruchu Światło-Życie, KSM, w tym wypadku stosuje się standar- dy opracowane przez te grupy. Osoby te powinny być odpowiednio uformowane, przygotowane i pełnić posługę pod okiem dorosłych.
• Jeśli spotkania formacyjne, np. przygotowanie do bierzmowania, odbywają się w domach wybranych rodzin, również muszą być przeprowadzane w grupie, nigdy indywidualnie.
• Zakazuje się przewożenia dzieci prywatnymi samochodami, zwłaszcza w poje- dynkę, bez wiedzy i wyraźnej zgody rodziców lub opiekunów prawnych.
• Niestosowne jest skracanie dystansu przez przechodzenie na „ty” osoby dorosłej
z dzieckiem.
• W prywatne życie dziecka wolno ingerować tylko w takim wymiarze, w jakim wymaga tego konkretny problem.
• W przypadku konieczności podjęcia rozmów na temat seksualności należy wyka- zać się delikatnością i roztropnie rozeznać, czy takiej rozmowy nie powinien prze- prowadzić specjalista.
• W obecności dzieci nie wolno wypowiadać treści i żartów o podtekście seksual- nym. Zabronione jest prezentowanie dzieciom treści obscenicznych, erotycznych, pornograficznych lub mających podtekst seksualny, zawierających sceny brutal- nej przemocy bądź nieodpowiednich do wieku i wrażliwości odbiorców w jakikol- wiek sposób i za pomocą jakiegokolwiek urządzenia.
• W relacjach z dziećmi należy posługiwać się kulturalnym językiem oraz wykorzystywać środki i metody pracy odpowiednie do ich wieku. Jakiekolwiek spotkania winny się cechować poszanowaniem prywatności, roztropnością
i rozwagą, a także poczuciem odpowiedzialności za przekazywane treści.
• Niedozwolone jest stosowanie przemocy fizycznej oraz psychicznej, takiej jak: poni- żanie, upokarzanie, ośmieszanie, dokuczanie, szykanowane, znęcanie się itp., zarów- no w bezpośrednich kontaktach, jak i za pośrednictwem mediów społecznościowych.
• Niedopuszczalne są wszelkiego rodzaju nadużycia duchowe (w obszarze spowie- dzi, poradnictwa itp.).
• Należy pamiętać, iż przekraczanie granic emocjonalnych oznacza traktowanie relacji z dzieckiem jako intymnych na wzór relacji z osobą dorosłą, dlatego należy unikać:
a) nieuzasadnionego spędzania długiego czasu;
b) zbyt częstych telefonów, pisania listów czy wiadomości;
c) mocnego angażowania się w prywatne życie dziecka;
d) działań zaborczych;
e) jakichkolwiek działań, które mogłyby zostać odebrane jako ośmieszanie czy podważanie zasad moralnych praktykowanych przez rodziców lub opiekunów.
• Każdy przypadek przemocy fizycznej, psychicznej (emocjonalnej) czy seksualnej pomiędzy dziećmi wymaga natychmiastowej reakcji ze strony opiekunów.
• Nie wolno dotykać dzieci wbrew ich woli ani w sposób nieadekwatny do relacji duszpasterskich lub wychowawczych.
• Nie wolno dzieciom robić zdjęć lub filmować bez ich zgody. Nie wolno upubliczniać zdjęć, filmów z udziałem dzieci bez pisemnej zgody ich rodziców lub opiekunów prawnych, z wyjątkiem zdjęć dużych grup w miejscach publicznych w związku z informowaniem o wydarzeniach.
• Zabrania się częstowania dzieci tytoniem, alkoholem i innymi substancjami psychoaktywnymi, posiadania środków niedozwolonych przez prawo. Nie wolno również tolerować ich posiadania oraz zażywania przez dzieci.
Zachowania niedozwolone:
• wszelkie formy okazywania niechcianej czułości;
• przekraczanie granic fizycznego kontaktu;
• dotykanie piersi, pośladków, genitaliów i ich okolic (choćby przez bieliznę lub odzież);
• pocałunki;
• mocne i zamykające uściski, uniemożliwiające przerwanie kontaktu;
• klepanie po pośladkach, udach, kolanach, głowie;
• łaskotanie lub mocowanie się w dużej bliskości cielesnej;
• masaże;
• sadzanie na kolanach;
• kładzenie się lub spanie obok;
• ocieranie się;
• seksualizacja i seksizm;
• wypowiedzi, które mogą być interpretowane jako komplementowanie lub komentowanie wyglądu fizycznego oraz atrakcyjności dzieci i młodzieży;
• różne formy poniżania oraz mobbing;
• używanie wulgaryzmów.
Zachowania właściwe w naszym kręgu kulturowym:
• uścisk dłoni lub delikatne objęcie, przytulenie, pocałunki w policzek;
• delikatne poklepanie po ramionach lub plecach jako wyraz akceptacji wsparcia, pocieszenia;
• dotyk ramion, rąk czy barku jako wyraz bliskości;
• trzymanie się za ręce w czasie np. zabawy lub dla uspokojenia wzburzenia emocjonalnego;
• trzymanie za ręce dzieci w czasie spaceru;
• siadanie w pobliżu małych dzieci;
• podnoszenie lub trzymanie na rękach dzieci do ok. 3. roku życia;
• przytulanie i branie na kolana małych dzieci za zgodą ich rodziców i najlepiej w ich obecności.
Zasady ochrony dotyczące wyjazdów
Zachęca się do pełnej transparentności w organizowaniu spotkań z dziećmi. Na począt- ku roku formacyjnego w parafii należy:
• zapoznać rodziców lub opiekunów prawnych dzieci z harmonogramem prowa- dzonych spotkań;
• zadbać o wyrażenie przez nich zgody w formie pisemnej na udział w spotkaniach;
• ustalić zasady odbioru dzieci;
• ustalić zasady komunikacji elektronicznej z dziećmi;
• wszystkie formy zorganizowanego czasu, a w sposób szczególny wypoczynku dzieci powinny być realizowane zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa;
• na wyjazdy grupowe należy uzyskać pisemną zgodę rodziców lub opiekunów prawnych, po uprzednim zapoznaniu ich z ramowym planem działania i zasa- dami jego organizacji (regulaminem). Podczas wyjazdu rodzice lub opiekunowie prawni mają prawo do kontaktu ze swoim dzieckiem oraz z jego opiekunem;
• podczas wyjazdów parafialnych opiekunowie nie powinni nocować w tym samym pomieszczeniu co podopieczni. W sytuacji szczególnej, wymagającej od opiekuna pozostania w nocy w pomieszczeniu z wychowankiem, powinien on o tym fakcie zawiadomić inną osobę dorosłą, kierownika wyjazdu oraz, jeśli to możliwe, rodzica lub opiekuna prawnego wychowanka. Jeśli wyjazd przewiduje noclegi zbiorowe, organizator zawiera informację na ten temat w regulaminie. Szczególnie zadbać należy o ochronę dzieci w toaletach, łazienkach, przebieralniach czy szatniach.
Zasady ochrony dotyczące kontaktów przez media oraz udostępniania z Internetu
• Parafie, które zapewniają dzieciom dostęp do Internetu, powinny wdrożyć środki bezpieczeństwa uniemożliwiające dostęp do treści stanowiących zagrożenie dla ich prawidłowego rozwoju. Na urządzeniach umożliwiających dostęp do Internetu powinno być zainstalowane i aktualizowane oprogramowanie filtrujące treści, zaś korzystanie z Internetu powinno być monitorowane przez wyznaczoną osobę przynajmniej w sposób umożliwiający ustalenie, kto, kiedy i z jakich treści korzy- stał (np. indywidualne konta dla wszystkich użytkowników). Szczegółowe zasady korzystania z Internetu powinny być zawarte w stosownym regulaminie.
2. Zasady chroniące dotyczące wszystkich, również dorosłych
• Sakrament pokuty i pojednania, a także spotkania związane z towarzyszeniem du- chowym powinny odbywać się w miejscach do tego wyznaczonych (konfesjonał lub miejsce osobne, ale widoczne). Jeśli nie można zachować tej zasady (np. w czasie wakacji, pielgrzymki czy przy spowiedzi osoby chorej czy z niepełnosprawnością), należy zadbać o to, by spowiednik i penitent byli dostępni (drzwi pomieszczenia nie mogą być zamknięte na klucz) lub widoczni dla innych osób (np. przeszklenia w drzwiach, uchylone drzwi do pomieszczenia). Niedopuszczalne jest spowiada- nie lub tzw. rozmowy duchowe w pokojach prywatnych.
• Podczas Mszy świętych o uzdrowienie połączonych z modlitwą wstawienniczą należy zadbać o to, aby modlitwa taka odbywała się przy głównym ołtarzu, w miej- scach godnych, widocznych, centralnych, a nie w różnych „zaułkach”, przyciem- nionych pomieszczeniach itp.
• Zaleca się, aby odwiedziny chorych (dotyczy księży oraz szafarzy i wolontariuszy) odbywały się w obecności osoby trzeciej (kogoś z rodziny, z sąsiedztwa, osoby po- sługującej w parafii).
• Do udziału w wizytach duszpasterskich (kolęda) należy zapraszać tylko takie osoby (służba liturgiczną, organista, zakrystianin, kościelny), które wykazują się odpowiednią dojrzałością np. w obszarze zachowania dyskrecji.
• Zobowiązania i obietnice księdza, pracownika lub osoby posługującej w parafii, zwłaszcza te, za które uiszczono wynagrodzenie, powinny być udokumentowane w formie pisemnej, a kopia przekazana beneficjentowi.
STANDARD 7
EDUKACJA DZIECI ORAZ OSÓB BEZBRONNYCH W OCHRONIE SWOICH GRANIC
„Edukacja to szczepionka na przemoc” przekonywał Edward James Olmos. Zapobiega- nie sytuacjom sprzyjającym wykorzystaniu odbywa się również poprzez kształtowanie świadomości dzieci. W parafii istnieje możliwość zadbania o taką edukację. Szkolenia, np. w konwencji warsztatów, powinny prowadzić osoby odpowiednio do tego przy- gotowane. Powinny one obejmować formację dzieci do reagowania poprzez asertywne zachowanie oraz informowanie odpowiednich osób dorosłych w sytuacjach, w których są świadkami lub doświadczają od dorosłych albo innych dzieci jakiejkolwiek krzywdy (fizycznej, seksualnej, słownej, emocjonalnej itd.), takiej jak np.:
• pozostawianie dzieci bez opieki;
• okazywanie niechcianej czułości;
• próby nawiązywania kontaktu w miejscach odosobnionych;
• epatowanie nagością oraz zapraszanie, zwłaszcza indywidualnie, do miejsc takich jak np. sauna;
• przekraczanie granic nienaruszalności cielesnej;
• zbyt intensywne dążenie do osobistego kontaktu;
• infantylne zachowania opiekunów;
• prowokacja i wciąganie w sytuacje dwuznaczne;
• prezentowanie nieodpowiednich i wulgarnych treści (zwłaszcza materiałów o cha- rakterze erotycznym, pornograficznym, obrazujących przemoc lub w inny sposób przyczyniających się do dyskomfortu);
• nadmierne i indywidualne obdarowywanie prezentami i inne formy faworyzowania;
• brak empatii i wrażliwości na potrzeby dzieci;
• proponowanie, używanie alkoholu lub środków psychoaktywnych itp. lub bycie pod ich wpływem.
Ważna jest umiejętność odczytywania sygnałów, które w postawie dorosłego człowieka mogą świadczyć o odchyleniu od normy w jego relacjach z dziećmi. Można je podzielić na:
a) Sygnały ostrzegawcze „soft” (delikatne), gdy dorosły:
• nie ma relacji z innymi osobami dorosłymi;
• czuje się nieswojo z rówieśnikami;
• czuje się komfortowo z dziećmi;
• interesuje się zajęciami/grami dla dzieci/młodzieży;
• czuje się nieswojo w kwestii własnej seksualności lub ją neguje;
b) Sygnały ostrzegawcze „warning” (ostrzegające), gdy dorosły:
• spędza dużo czasu z dziećmi;
• daje niecodzienne prezenty dla małoletnich;
• dzieli się sekretami z dziećmi;
• nawiązuje częste kontakty z małoletnimi w mediach społecznościowych;
• przez niektóre dzieci jest uważany za odrażającego, dorośli czują się przy nim nieswojo;
• posiada w swoim pokoju zabawki lub gry dziecięce;
c) Sygnały „emergency” (zagrażające), gdy dorosły:
• zabiera dzieci na prywatne wakacje lub do prywatnej kwatery;
• posiada dużą ilość zdjęć dzieci;
• „mocuje się” z dziećmi;
• dotyka ciała dzieci lub dzieci dotykają jego ciała;
• zachowuje się natrętnie, tzn. dotyka małoletnich lub rozmawia z nimi na tematy seksualne;
• podaje małoletnim alkohol lub inne środki odurzające.
STANDARD 8
SZKOLENIE I STAŁE WSPARCIE DLA OSÓB ZAJMUJĄCYCH SIĘ PROFILAKTYKĄ
Ochrona przed krzywdzeniem wpisana jest w misję Kościoła katolickiego powierzoną mu przez Pana. Dlatego każdy – przełożony w Kościele, osoby uczestniczące w jego misji przez pracę i zaangażowanie duszpasterskie czy pracę z dziećmi i osobami bezbronny- mi – powinien posiadać potrzebną wiedzę na temat ochrony dzieci i osób bezbronnych przed przemocą i dzielić się nią z rodzicami i dziećmi.
Zakres szkoleń w temacie ochrony dzieci i osób bezbronnych oraz kto je prowadzi
1. Wszyscy pracownicy i wolontariusze w parafii otrzymują potrzebną im wiedzę o standardach przyjętych i obowiązujących w parafii – kodeksie zachowań, proce- durach związanych z interwencją i zgłoszeniem. Szkolenie może prowadzić osoba odpowiedzialna w parafii za prewencję.
2. Pracownicy i wolontariusze pełniący funkcje wychowawcze lub formacyjne dodat- kowo otrzymują potrzebną wiedzę dotyczącą:
◦ rodzajów przemocy (w tym przemocy rówieśniczej);
◦ rozpoznawania oznak przemocy (w tym wykorzystania seksualnego);
◦ strategii działania sprawców przemocy (w tym przemocy seksualnej);
◦ rozmowy z dzieckiem/nastolatkiem/osobą bezbronną na temat krzywdy;
◦ rozmowy z dorosłymi (gdy ktoś pracuje z grupą dorosłych) dotyczącą przemocy;
◦ zagrożeń i ochrony przed szkodliwymi treściami w Internecie;
◦ innych zaleceń obowiązujących w danej placówce/miejscu duszpasterskim.
3. Każda osoba pracująca z dziećmi i osobami bezbronnymi powinna otrzymać za- świadczenie o udziale w szkoleniu.
4. Osoby odpowiedzialne za prewencję w parafii poza wiedzą z pkt 1 i 2 powinny mieć także wiedzę na temat:
◦ budowania systemu prewencji zgodnego z wymogami Kościoła i ustaw pań- stwowych (obecnie tzw. „Ustawa Kamilka” i Krajowy Plan Przeciwdziałania Przestępstwom Przeciwko Wolności Seksualnej i Obyczajności na Szkodę Mało- letnich na lata 2023-2026 oraz Wytyczne KEP, dokument prewencji KEP);
◦ podstawowych procedur prawnych (kanonicznych i przewidzianych przez Kodeks karny);
◦ czynników ryzyka i czynników ochronnych;
◦ funkcjonowania w środowisku lokalnym placówek pomocowych;
◦ procedur ustalonych dla danej parafii.
5. Za szkolenie tych osób odpowiada osoba odpowiedzialna za prewencję w diecezji. Na szkolenie zaprasza osoby posiadające kompetencje potwierdzone odpowiednim dokumentem.
6. Osoby odpowiedzialne za prewencję w danej parafii uczestniczą raz w roku w spo- tkaniu odpowiedzialnych za prewencję w danej diecezji.
7. Szkolenia prowadzą odpowiednio przygotowane oraz kompetentne w dziedzinie ochrony dzieci i osób bezbronnych osoby, które są delegowane przez diecezję do pełnienia takich zadań.
STANDARD 9
ZAPEWNIENIE JAKOŚCI I CIĄGŁOŚCI DZIAŁAŃ W ZAKRESIE PREWENCJI
◦ Dokument zawierający standardy ochrony dzieci i osób bezbronnych w parafii aktualizowany jest co dwa lata.
◦ Ewaluacja dokumentu dokonywana jest w danej placówce przez osobę odpowie- dzialną za prewencję we współpracy z proboszczem i osobami wyznaczonymi przez proboszcza, a następnie konsultowana z osobami zaangażowanymi w dusz- pasterstwo parafialne. Następnie jest zatwierdzana przez osobę odpowiedzialną
w diecezji za prewencję.